REMINISCENTIE
Reminiscentie betekend letterlijk: “het ophalen van herinneringen”. Dat doen alle mensen maar niet op dezelfde manier of in dezelfde mate en ook niet allemaal met hetzelfde doel.
Er zijn mensen die het fijn vinden om over hun leven te vertellen, zich te verdiepen in hun herinneringen, maar er zijn ook mensen die het vreselijk vinden en helemaal niet willen herinneren wat er in hun leven zoal voorgevallen is. Zeker wanneer iemand traumatische gebeurtenissen heeft meegemaakt willen ze zich dit liever niet herinneren.
In de dagelijkse praktijk in de omgang met mensen die dementie hebben, word er heel veel reminiscentie toegepast. Vaak zelfs ongemerkt. We weten allemaal wel dat wanneer iemand dementie heeft, het langere termijn geheugen het langst in tact blijft. En dat dit de reden is dat ze zich vooral zaken uit het verleden herinneren. Mensen die dementie hebben kunnen zo in hun “eigen” wereld zitten, dat ze in hun verleden lijken te leven. Het is aan ons om hier zo goed als mogelijk bij aan te sluiten.
Reminiscentie is er in verschillende vormen en kan ook ingezet worden om een bepaald doel te bereiken. Ik noem er hier twee, andere vormen worden meer therapeutisch ingezet en zijn minder geschikt om te gebruiken bij mensen die dementie hebben.
EENVOUDIGE REMINISCENTIE
Zo heb je bijvoorbeeld de eenvoudige reminiscentie. Dit is het spontane zich herinneren. Deze vorm heeft geen bepaald doel voor ogen. Het gaat hierbij om mensen die zelf met herinneringen aankomen. Het kan zijn dat ze zelf een reden hebben om aan te komen met een herinnering. Zo kunnen ze blij worden van een herinnering, denken met plezier ergens aan terug, of ze voelen bewondering die er door word opgeroepen. Of verdriet , angst enz.
Uit onderzoek blijkt dat mensen zich veel vaker de gevoelens herinneren dan exacte feiten. Vooral herinneringen aan verbroken relaties met anderen. Of dit nu komt door overlijden, scheiding, verhuizen of wat dan ook, de gevoelens die daarmee gepaard gingen worden eerder herinnerd dan de exacte feiten.
Mensen die dementie hebben vergeten veel maar ze vergeten niet hun gevoelens!
LIFE REVIEW OF EGO-INTEGRITEIT
Life review(terugblik op het leven) is een mogelijkheid om het verleden te evalueren en zodoende het verleden in een ander daglicht te plaatsen. Het heeft twee elementen; evaluatie en integriteit. Life review kan dus leiden tot meer ego- integriteit. En wat word daar nu precies mee bedoeld met ego-integriteit?
Het komt erop neer dat dit betekend dat mensen tevreden zijn/worden met hun verleden en leven, ze hebben dan geen onvervulde taken en wensen meer en aanvaarden de eindigheid van het leven. Ze krijgen zeg maar een soort rust en vrede waardoor ze bereid zijn om te sterven.
Er is in de jaren 70 en 80 een hele traditie op gang gekomen om oude mensen te stimuleren tot Life Review om zo meer die ego – integriteit te bereiken. Er zijn verschillende mogelijkheden voor Life Review. Denkt aan groepstherapie, autobiografie laten schrijven, stamboom maken, levensboek maken, foto’s doornemen, ontmoetingen met oude vrienden of vijanden enz.
Het terugblikken op het leven, Life Review, komt vanzelf aan de orde wanneer je omgaat met mensen die dementie hebben. Zolang ze daar plezier aan beleven of het om andere redenen als zinvol ervaren is dat een goede zaak.
Zich verdiepen in de sociale geschiedenis, met oude spullen aan komen zetten (Feest van Herkenning is hier een mooi voorbeeld van) dia’s en foto’s kijken van vroeger, oude ambachten laten zien, muziek maken en luisteren enz. kunnen leiden tot veel gezelligheid en herkenning. Hierdoor worden mensen met dementie eens niet gewezen op hun “niet weten” want dit herkennen ze vaak nog wel.En er kunnen zulke fijne gevoelens opgeroepen worden, dat ze daadwerkelijk "geluks momenten" beleven.
In de woning waar ik werk word reminiscentie veel toegepast. Dat gaat veelal ook een stukje vanzelf wanneer de bewoners zelf met herinneringen aan komen of erg in het verleden leven. Dan wil je als zorgmedewerker toch aansluiten op de belevingswereld van de bewoner? Hier is kennis van de sociale geschiedenis en levensgeschiedenis van de bewoner cruciaal.
Het is een benaderwijze die je bij alle mensen met dementie, in welke fase dan ook, kunt toepassen, het is bovendien erg leuk om te doen.
Voor mij is het bijzonder om te ontdekken dat zelfs sommige geuren van bloemen of van eten bijvoorbeeld, mensen herinnerd aan de mooie bloementuin waar ze graag in werkten, of terug denken aan de tijd dat moeder de meest lekkere appeltaart bakte. Of alleen al een geluidje van vogels, of een treinfluit een herinnering wakker maakt aan weet ik niet wat. In de meeste gevallen hebben herinneringen een positief effect op het welzijn van de bewoner.
Wanneer je niets begrijpt van het hier en nu, hoe fijn is het dan wanneer er een herinnering wakker word aan een tijd die je wel begrijpt en waar je gevoelens als liefde, veiligheid en geborgenheid ervaart? Dat gunnen we iedereen toch?
Het komt ook voor dat er negatieve herinneringen naar boven komen. Het is zaak hier altijd op alert te zijn in hoeverre er verdriet, angst, of pijn herinnerd word. Ook hier is kennis van het leven van de bewoner belangrijk. Maar ook negatieve gevoelens kunnen leiden tot mooie momenten. Wanneer er dan iemand is die met empathie naar je luistert en gehoor geeft aan je gevoelens kan zo’n herinnering toch uiteindelijk rust en vrede brengen.
En ook al kunnen mensen met dementie die verder in hun dementieproces zitten niet altijd meer actief herinneringen ophalen en/of gevoelens benoemen, toch kun je ook daar reminiscentie toepassen. Denk aan muziek, aanrakingen en geuren, hier kunnen ook zij een positieve herinnering aan krijgen, wat dan vooral te zien is aan een ontspannen houding, een glimlach of andere non-verbale uitingen van rust.
Dat is hetgeen waar ik tijdens de omgang met mensen met dementie voortdurend naar op zoek ben.
Zal het vast al eens meer gezegd hebben, maar dan nog maar eens, ik heb écht het meest avontuurlijke en mooiste beroep wat er bestaat!
© Mariët de Landmeter