VERBALE VAARDIGHEDEN OM CONTACT TE MAKEN (MET MENSEN DIE DEMENTIE HEBBEN)
Er zijn empathische verbale vaardigheden die je kunt leren en die je kunt gebruiken in het maken van contact. Dit zijn ook een aantal vaardigheden die gebruikt worden bij de Validation benadering. Deze vaardigheden zijn niet alleen voor mensen met dementie, maar kunnen bijvoorbeeld ook toegepast worden bij mensen die een somatische aandoening hebben.
In een eerdere blog ging het over het BENOEMEN VAN GEVOELENS.
Dan nu een 2e vaardigheid:
2. Explorerende vragen stellen
De betekenis van explorerende vragen stellen is zoiets als “verkennend onderzoek doen”. Open vragen die aanzetten tot vertellen, je zoekt door enz.
Je stelt deze vragen om de situatie helder te krijgen en om de ander de gelegenheid te geven zijn/haar verhaal te doen. Degene die je laat vertellen door deze vragen te stellen word zich dan al pratend en vertellend bewuster van de situatie, van de personen die er een rol in spelen, de ruimte waar het afspeelt, de aanleiding van het verdriet, de emotie enz.
Soms kom je dan tot nieuwe inzichten en een oplossing. Maar dat gebeurt lang niet altijd. Dat geeft ook niet want alleen al door er over te praten, te vertellen is er een verwerking en de luisteraar begeleid dat verwerken door af en toe een explorerende, onderzoekende vraag te stellen.
Vragen die beginnen met wie, wat, waar, wanneer en hoe, zijn explorerende vragen. Je moet in kunnen spelen in de belevingswereld van de ander en hier heb je een dosis fantasie en inlevingsvermogen voor nodig.
Je gaat als het ware een film in je hoofd starten waarop te zien is wat er gebeurd is. Alleen zijn de personen niet goed te onderscheiden, zijn er gaten gevallen en is de achtergrond niet duidelijk. Door onderzoekende vragen te stellen en goed te luisteren probeer je de film in je hoofd duidelijker te maken, een meer helder beeld er van te krijgen. Dat is het doel van explorerende vragen stellen.
Er zijn wel een aantal valkuilen bij het gebruiken van explorerende vragen. Je kunt teveel vragen in een te korte tijd gaan stellen waarbij de ander het gevoel krijgt ondervraagd te worden of een gevoel krijgt beschoten te worden door een spervuur aan vragen. Dat kan dan weer wantrouwen opwekken, “ze wil veel te veel van me weten, ze is wel nieuwsgierig of wil alles van me weten”. Dit kan dan als gevolg hebben dat degene die vertelt, dicht slaat, boos of opstandig word, zich afwend. Iemand met dementie kan nog directer reageren en agressief worden, verbaal en/of fysiek.
Een tweede val kuil is dat je vragen gaat stellen aan iemand die het nodig heeft om eerst gevoelsmatig bevestigd te worden. Iemand die heel boos, heel angstig of verdrietig is kan geen vragen beantwoorden, die moet eerst uiting te moeten geven aan zijn/haar gevoelens. Die moeten eerst “stoom” af blazen, dan moet je dus eerst ruimte geven voor gevoelens. Om daarna misschien verder te gaan met explorerende vragen te stellen.
Een derde valkuil is dat je naar redenen gaat vragen, naar het waarom van de emotie of de uitbarsting. Mensen met dementie hebben een beperkt denkvermogen en redeneren is helemaal lastig. Ze kunnen dus gewoon weg geen antwoord geven op een waarom vraag. Let op dat je ook door een vraag anders te stellen, toch naar het waarom vraagt, bijvoorbeeld door te vragen “hoe komt het dat…?” Dit soort vragen moeten echt vermeden worden.
© Mariët de Landmeter