BELEVINGSGERICHT CONTACT: betekenis geven
De derde stap die ik geleerd heb in mijn GVP opleiding in het maken van belevingsgericht contact is : Betekenis geven.
Alle waarnemingen die je doet door middel van voelen, ruiken en horen en zien, leiden bij elkaar tot een bepaald idee over de bewoner, hoe bewoner zich voelt en wat hij/zij wil. Je geeft al je waarnemingen een betekenis. Die betekenis die je geeft aan waarnemingen worden logischer wijs bepaald door de relatie die je hebt met de bewoner en door de situatie van dat moment.
Wanneer je een bewoner stil en teruggetrokken en verdrietig op bed ziet liggen, zal je je waarneming een andere betekenis geven bij een bewoner die je graag mag, dan bij een bewoner waar je minder contact mee hebt, minder binding bij voelt. Bij een bewoner die vaak negatief gestemd is en klagerig over komt zal je in de regel anders reageren dan een bewoner die altijd vrolijk en opgewekt is.
Daar komt nog bij dat, hoe beter je de bewoner kent, inclusief zijn/haar levensgeschiedenis, hoe meer begrip je op zult kunnen brengen voor zijn/haar gedrag.
Je inleven in de ander word empathie genoemd. Empathie wil zeggen je probeert gevoelsmatig je af te stemmen op de ander zodat je kunt voelen hoe de ander zich voelt. Empathisch vermogen is echt een must in de omgang met mensen die dementie hebben. Wanneer je dit niet kunt, ben je niet geschikt om omgang te hebben met deze doelgroep.
De gevoelens van de bewoners waar jij zorg voor draagt, zijn vergelijkbaar met de gevoelens die jezelf hebt. Je kunt dus gebruik maken van je innerlijke gevoelswereld. Iedereen kent gevoelens als onzekerheid, angst, verdriet, geluk, verlegenheid enz. maar ook behoefte aan waardering, geborgenheid en liefde.
Om je in te leven in de bewoner kun je dus beginnen met in jezelf naar een gevoel te zoeken dat lijkt op een gevoel dat je bij de bewoner denkt waar te nemen.
Uit je eigen leven ken je ook allerlei gevoelens en je “ weet” dus hoe verdriet, boosheid, eenzaamheid enz. voelt. Dat voelen bewoners ook al zijn ze gekoppeld aan andere situaties. Het zijn gevoelens, zowel de positieve als de negatieve gevoelens, die alle mensen met elkaar delen.
Inlevingsvermogen/empathie wil niet zeggen dat we helemaal moeten versmelten met de wereld van de bewoner. Want wanneer je dat doet, dan word je min of meer de ander, de grenzen vervagen of verdwijnen. Empathie is niet de ander worden, maar je inleven in de ander terwijl je wel jezelf blijft. Daarom is het zo belangrijk om je bewust te zijn van je eigen gevoelens en ze even te “parkeren”. Je maakt een scheiding tussen de gevoelens van jou en van de ander, terwijl je je toch betrokken voelt, je inleeft en naar betekenis zoekt.
Betekenis geven heeft veel te maken met waardering. Waarderen heeft een gevoelsmatige, empathische lading en je bent in staat om die lading te verwoorden. Verwoorden betekend wat het zegt: woorden zoeken om betekenis te geven aan wat je voelt, aan wat je waarneemt.
Met het inleven in de situatie krijg je ook begrip voor het gedrag en de beleving van de bewoner. Vaak heeft het gedrag dat we zien niet de betekenis die het in de eerste instantie lijkt te hebben.
Een bewoner kan boos, kwaad lijken maar is eigenlijk onzeker vanwege een nieuwe situatie, de tranen van en bewoner zijn niet alleen tranen van verdriet maar ook van gemis en eenzaamheid. Dat alles gaan gevoelsmatig of intuïtief.
Bij het begrijpen van de ander gebruik je je eigen levenservaring en kennis zonder dat je je daarvan voortdurend bewust bent. Het is een combinatie van wat je weet over de fasen van beleving, crisis en crisisverwerking alle psychologische lessen in je eigen leven, alles wat je hebt meegemaakt.
Als je beroepsmatig verzorgt is het toch nodig je weer van deze onbewuste inzichten en vaardigheden bewust te worden.
Het is nodig om met je collega’s van gedachten te kunnen wisselen over specifieke zorgbehoeften van de bewoner in allerlei zorgsituaties.
Dat geeft je ook meer voldoening in je werk.